Varikosel Nedir?
Varikosel, skrotumdaki şişmiş ve genişlemiş toplardamarlarda oluşan bir durumu tanımlar (Şekil 1). Bu toplardamarlar, oksijen ve besin açısından düşük olan kanı testislerden uzağa taşır. Kan damarlarda geriye doğru aktığında (reflü) şişme meydana gelebilir. Varikoseller, bacaklardaki varisli damarlara benzer.
Varikoseller, ergenlik öncesi ve ergenlik çağındaki erkek çocuklarda yaygındır. On yaşından küçük erkek çocuklarda nadirdir ve ergenlikten sonra nadiren gelişir. Varikosellerin büyük çoğunluğu, kanın sol testisten akma şekli nedeniyle sadece sol tarafta bulunur. Bazı durumlarda sağ testisin üstünde veya her iki testiste de gelişebilirler.
Varikosel hastalığı genellikle ağrılı değildir ve tedavi gerektirmez. Ancak, varikosel şu durumlarda tedavi önerilebilir:
- Ağrıya neden oluyorsa
- Testisin az gelişmesine veya küçülmesine neden oluyorsa (testis hipotrofisi ve atrofisi)
- Çocuk sahibi olma yeteneğini potansiyel olarak etkiliyorsa (kısırlık yapıyorsa)
Bazı durumlarda, varikosel kan akışını azaltarak ve testislerin lokal sıcaklığını yükselterek doğurganlığı kötü yönde etkileyebilir. Bu, testislerin daha az sperm üretmesine neden olabilir ve/veya üretilen sperm sağlıklı olmayabilir. Sonuçta kişide kısırlık gelişebilir.
Varikoselin Nedeni
Varikoselin neden geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Genç erkeklerde genital organ büyümesinin hızlanmasıyla ilişkili olabilir, ancak belirli bir risk faktörü belirlenmemiştir.
Varikosel şiddetine göre üç dereceye ayrılır:
- Sadece ıkınma sırasında elle hissedilebilir (derece 1)
- Gevşediğinde elle hissedilebilir (derece 2)
- Tam dinlenme halinde bile uzaktan açıkça görülebilir (derece 3)
Varikosel şunlara neden olabilir:
Etkilenen testisin küçülmesi (atrofi). Testisin çoğunluğu sperm üreten tübüllerden oluşur. Varikosel nedeniyle hasar gördüklerinde testis küçülür ve yumuşar. Testisin küçülmesine neyin neden olduğu net değildir, ancak arızalı venöz kapakçıklar kanın damarlarda birikmesine izin verir. Bu birikim damarlarda artan basınca neden olabilir ve bu da testis hasarına yol açabilir.
Çocuk sahibi olma sorunları (kısırlık). Varikoselde ilgili testiste yerel ısı artışı gelişebilir. Bu, sperm oluşumunu, spermin hareket kabiliyetini (motilite) ve işlevini etkileyebilir. Ancak varikosel hastası olan erkek çocuklarının çoğunda ileriki yaşlarda doğurganlık sorunları görülmez.
İlgili testiste ağrı oluşması.
Varikosel Belirtileri ve Tanısı
Varikosel genellikle belirti göstermez. Nadir durumlarda ağrıya neden olabilir ve bu ağrı şu şekilde olabilir:
- Skrotumda keskin rahatsızlıktan künt vasıflı rahatsızlığa kadar değişebilir
- Ayakta durma veya fiziksel eforla artar
- Gün içinde kötüleşir
- Sırt üstü yattığınızda rahatlar
Varikoseli kişi kendi fark edebilir veya ebeveynler veya bir doktor tarafından rutin bir fizik muayene sırasında anlaşılır; veya ileri yaşlarda doğurganlık ve kısırlık değerlendirmesi sırasında fark edilebilir.
Varikosel Tanısı Nasıl Konur?
Varikosel tanısı koymak genellikle nispeten basittir. Ayrıntılı bir tıbbi geçmiş sorgulanırve varsa semptomlar öğrenilir.
Varikosel varlığını ekarte etmek veya doğrulamak için bir doktor tarafından muayene çok önemlidir. Doktorunuz dış genital bölgenizi dikkatlice inceleyecektir. Dik pozisyonda veya ıkınma sırasında daha fazla hissedilebilen skrotumdaki şişmiş ve kıvrıntılı damarlar varikosel olduğunu gösterir. Şişmiş damarlar "solucan torbası" gibi hissedilebilir. Boyutlarını karşılaştırmak için her iki testis de muayene edilmelidir. Varikoselden etkilenen testis genellikle daha küçüktür.
Şişmiş testis damarlarında geriye doğru kan akışı genellikle skrotal bölgenin doppler ultrasonuyla doğrulanır. Sadece sağ taraftaki varikosel nadirdir. Son derece nadir durumlarda, bir tümörden kaynaklanabilir ve bunu ekarte etmek için ultrason yapılmalıdır.
Varikosel Tedavisi Nasıldır?
Varikoselleri tedavi etmenin tek yolu cerrahi müdahaledir, ancak tüm hastalar cerrahi müdahaleden fayda görmez. Aşağıdaki durumlarda cerrahi müdahale önerilebilir:
- Etkilenen testis küçükse
- Üremeyi etkileyebilecek kısırlık gibi durumlar varsa
- Varikosel her iki testiste de mevcutsa
- Sperm sağlıklı değilse (ergenlerde)
- Ağrı, belirgin şişlik veya fiziksel rahatsızlık mevcutsa
Bu kriterlerden hiçbiri geçerli değilse cerrahi müdahaleye gerek yoktur. Sperm analiz edilene kadar her yıl doktora yıllık ziyaretler gerekir.
Şekil 2: Genişlemiş damarların tıkanması (kesilmesi).
Cerrahi Müdahale
Genişlemiş damarların testislerden kan boşaltmasını engeller (Şekil 2). Bu tıkanma, kan akışını sağlıklı damarlara yönlendirir. Bu yapılabilir:
Sıklıkla cerrahi mikroskop kullanılarak kasıkta küçük bir kesi yoluyla yapılır.
Ameliyat sırasında doktor, lenf damarları adı verilen yakındaki yapıları korumaya çalışacaktır. Bu küçük yapılar genellikle çıplak gözle görülemez. Vücudun her yerinde toplanan berrak, sarımsı bir sıvı olan lenf taşırlar. Yaralanırlarsa, lenf düzgün bir şekilde akamaz ve komplikasyonlar gelişebilir. Lenfatik koruyucu varikoselektomi adı verilen bu ameliyat, komplikasyon olasılığını azaltabilir.
Ameliyattan Sonra En Sık Görülen Komplikasyonlar Nelerdir?
- Testis çevresindeki skrotumda sıvı toplanması (hidrosel oluşumu)
- Testisin küçülmesi (testis hipotrofisi)
- Testisin işlevinin azalması
Ameliyattan sonra;
Hasta 2 gün sonra normal, yorucu olmayan aktivitelere dönebilir. Rahatsız olmadıkları sürece, egzersiz gibi daha yorucu aktivitelere 2-4 hafta sonra dönebilirler.
Bu ameliyattan kaynaklanan ağrı genellikle hafiftir ancak birkaç gün veya hafta sürebilir. Doktor ameliyattan sonra sınırlı bir süre için ağrı kesici ilaç yazabilir. Sıkı külotlar veya jokey külotu giymek de testislerdeki baskıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
Ameliyattan sonra sperm kalitesindeki iyileşmelerin semen analizi ile görülebilmesi birkaç ay sürecektir. Bunun nedeni, yeni spermlerin gelişmesinin yaklaşık 3 ay sürmesidir.
